Diş gıcırdatma ya da diğer adıyla bruksizm, özellikle uyku sırasında dişlerin bilinçsizce sıkılması ya da gıcırdatılması olarak tanımlanır. Bruksizm, zamanla dişlerde aşınmaya, çene ağrılarına ve diğer sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu yazımızda diş gıcırdatmanın ne olduğundan nedenlerine, belirtilerinden teşhis ve önleme yöntemlerine kadar merak edilen birçok konuyu ayrıntılı olarak inceleyeceğiz:
Diş gıcırdatma, kişilerin uykuda veya bilinçsizce dişlerini sıkma ya da gıcırdatma alışkanlığına verilen isimdir. Uyku sırasında fark edilmeyen bu hareket, uzun vadede diş minesinde aşınmalara, diş eti çekilmesine, çene kaslarında ağrıya ve baş ağrılarına neden olabilir. Ayrıca uyku düzeninin bozulmasına ve genel yaşam kalitesinin düşmesine de yol açabilir. Diş gıcırdatma yetişkinlerde olduğu kadar çocuklarda dahi görülebilir.
Bruksizmin ortaya çıkmasına neden olan birçok faktör bulunur. Bu faktörler genellikle hem fizyolojik hem de psikolojik nedenlerden kaynaklanır. Şöyle ki;
- Diş gıcırdatma sorunun en yaygın sebepleri arasında stres ve anksiyete gelir. Günlük hayatın getirdiği stres faktörleri, kişilerin bilinçsizce dişlerini sıkmasına neden olabilir. Özellikle de uyku sırasında bilinçaltında biriken stres, diş gıcırdatma olarak kendini gösterebilir.
- Öfke, hayal kırıklığı veya sinirlilik gibi duygusal tepkiler de bruksizmi tetikleyebilir. Bu duygularla başa çıkma mekanizması olarak diş sıkma, diş gıcırdatma davranışı geliştirilebilir.
- Yanlış hizalanmış dişler, çapraşık diş yapısı veya maloklüzyon gibi dental problemler de çene kaslarının doğru çalışmamasına neden olarak bruksizmi tetikleyebilir.
- Uyku apnesi gibi bazı uyku bozuklukları, bruksizmi tetikleyen faktörler arasında yer alır. Uyku sırasında solunum problemleri yaşayan kişiler farkında olmadan dişlerini sıkıp gıcırdatabilir.
· Parkinson hastalığı, epilepsi veya reflü gibi bazı sağlık sorunları ile belirli ilaçların yan etkileri sebebiyle bruksizm tetiklenebilir.
Günümüzde çok sık rastlanan bu sorunun belirtileri diş gıcırdatma şiddetine ve süresine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. En sık karşılaşılan belirtileri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Dişlerde aşınma görülür. Dişlerin yüzeyinde aşınma, düzleşme veya çentiklenme gibi belirtiler bruksizmin en yaygın göstergelerindendir.
- Çenede ağrı veya gerginlik ortaya çıkar. Çene kaslarında ağrı, gerginlik ve kas spazmları sık rastlanan belirtiler arasındadır. Kişiler sabahları uyandıklarında çenelerinde rahatsızlık hissedebilirler.
- Şiddetli baş ağrıları olabilir. Özellikle şakak bölgelerinde yoğunlaşan baş ağrıları, bruksizmden kaynaklanabilir. Bu baş ağrıları bazen migren benzeri ağrılar olarak da hissedilebilir.
- Kulaklarda ağrılar olabilir. Bruksizm, çene kaslarının aşırı çalışmasından dolayı kulak çevresinde ağrıya neden olabilir.
- Dişlerde hassasiyet olabilir. Diş minesindeki aşınmalar, dişlerin sıcak veya soğuğa, tatlı ya da asitli yiyeceklere karşı hassaslaşmasına neden olabilir.
- Uyku bozuklukları ortaya çıkabilir. Uyku sırasında dişlerini gıcırdatanlar, sık sık uyanabilir veya huzursuz bir uyku deneyimi yaşayabilirler.
Bruksizm teşhisi genellikle diş hekimi tarafından yapılır. Teşhis sırasında, diş hekimi hastanın tıbbi geçmişini değerlendirir ve belirtileri inceler. Bruksizmin teşhisinde kullanılan yaygın yöntemler arasında fiziksel muayene yer alır. Diş hekimi, dişlerdeki aşınma, çentiklenme, mine kaybı gibi belirtileri kontrol eder. Ayrıca çene kaslarının gerginliğini ve ağrıyı değerlendirir. Bu süreç içerisinde hastanın stres seviyeleri, uyku düzeni ve genel sağlık durumu hakkında bilgi almak için de sorular sorulabilir.
Şiddetli bruksizm vakalarında, uyku laboratuvarında yapılan polisomnografi testleri ile uyku sırasında diş gıcırdatma aktiviteleri izlenebilir. Bazı durumlarda ise dişlerin birbirine nasıl oturduğunu değerlendirmek için alçı diş modelleri kullanılabilir. Kendinizde ve çevrenizde diş gıcırdatma sorunu olduğunu düşünüyorsanız beklemeden diş hekimine giderek önlemlerinizi alabilirsiniz.
Diş gıcırdatma, genellikle stres, kaygı veya uyku bozukluklarından kaynaklanan bir durumdur. Diş gıcırdatma önleme yöntemlerinden bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz.
Stresinizi yöneterek diş gıcırdatmaya neden olabilecek kaygı ve endişeleri uzaklaştırabilirsiniz. Yoga veya meditasyon gibi rahatlama yöntemleri stresi azaltarak diş gıcırdatma sıklığını azaltabilir. Ayrıca düzenli egzersiz yapmak da stresin azalmasına yardımcı olabilir. Bir hobiniz varsa onu geliştirebilir veya hobi edinebilirsiniz. Bu durum zihnin rahatlamasına ve stresin azalmasına yardımcı olabilir.
Diş plağı kullanımı diş gıcırdatmaya yönelik etkili önleme tekniklerinden birisidir. Diş hekimleri tarafından kişiye özel olarak hazırlanan gece plakları, dişlerin doğrudan temasını engelleyerek aşınmayı önler. Bu plaklar, dişlere ve çene kaslarına gelen baskıyı da azaltır.
Çene kaslarını gevşetmeye yönelik diş hekimi tarafından önerilen çene kası egzersizlerini yaparak çene kaslarının gevşemesine yardımcı olabilirsiniz. Aynı zamanda sıcak kompres uygulamaları da çene kaslarını gevşeterek gıcırdatmayı azaltabilir.
Başta uyku ortamınızı iyileştirerek diş gıcırdatma sorununu önlemek için bir adım atabilirsiniz. Rahat bir uyku için karanlık ve sessiz ortam oluşturmak bruksizmi tetikleyebilecek uyku bozukluklarını azaltabilir. Uyku öncesi rahatlamak ta rahat bir uyku sağlayacaktır. Sıcak bir banyo yapmak da uyku öncesi sizi rahatlatayabilir.
Düzenli olarak kontrole gittiğinizde diş hekiminiz bruksizmin belirtilerini erken aşamada fark edip gerekli önlemleri alabilir. Aynı zamanda da gıcırdatma nedeniyle oluşabilecek diş hasarlarını önlemek amacıyla da uygun tedavi yöntemlerini size önerebilir. Diş hekiminiz diş gıcırdatma için bazı ilaçlar da önerebilir. Ayrıca bazı tedavi yöntemleriyle de diş gıcırdatma sorunu engellenebilir. Örneğin, diş dizilimindeki bir bozukluk diş gıcırdatmaya neden oluyorsa ortodontik tedaviler bu sorunu düzeltebilir.
Ancak yöntemler kişiye özel olarak değerlendirilip uygulanmalıdır. Diş gıcırdatma sorununuz varsa mutlaka bir diş hekimi ile görüşmek en uygun çözüm yolunu bulmanıza yardımcı olacaktır.