Tıp literatüründe kserostomi olarak adlandırılan ağız kuruluğu, birçok farklı nedenden ortaya çıkabilir. Ağız kuruluğu aynı zamanda aşırı tükürük azalması şeklinde de tanımlanabilir. İlaç kullanımına bağlı gelişen ağız kuruluğu oldukça yaygın görülen bir durumdur. Bununla birlikte çeşitli hastalıkların semptomu olarak da ağız kuruluğu görülebilir.
Ağızdaki tükürüğün birçok görevi vardır. Konuşma ve yutma işlemlerini kolaylaştırır, ağız içi enfeksiyonları önler, dişlerde çürük oluşumunu engeller. Bu sebeple de ağızdaki tükürüğün azalması birçok sağlık soruna yol açabilir. Ağız kuruluğunun nedenlerinin tespit edilmesi tedavi süreci açısından önemlidir.
Sağlıklı bir insan günde 500 ml kadar tükürük üretir. Tükürüğün azalması ağızda kuruluk sorununa yol açar. Ağız kuruluğunun tedavisinde ağız kuruluğunun nedeni bulmak en önemli aşamadır. Ağız kuruluğu günlük hayat kalitesini doğrudan etkiler. Günlük yaşam içinde çeşitli sorunlar yaşanmasına neden olur. Ayrıca ağız ve diş sağlığı üzerinde olumsuz etkileri vardır. Kısa süreli ve geçici ağız kuruluğu herkeste olabilir. Ancak uzun süreli ve kronik ağız kuruluğunun ciddi nedenleri olabileceğini unutmamak gerekir.
Ağız kuruluğunun nedenleri kişiden kişiye değişebilir. Ağız kuruluğu ve bazı hastalıklar arasında bağlantı olduğu düşünülür. Ağız kuruluğunun nedenlerini anlamak tedavi sürecini yönetmek açısından önemlidir. Ağız kuruluğunun nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz;
- İlaçlar
Ağız kuruluğunun en yaygın nedeni ilaç etkileridir. Trisiklik içeren antidepresanlar, antropinikler, antipsikotikler, betablokörler, benzodiazepinler ağız kuruluğuna neden olan ilaçlar arasında yer alabilir. İlaçların kullanımında doz arttırılması ağız kuruluğuna neden olabilir.
- Radyasyon
Kanserli hastalarla yapılan araştırmalar radyoterapi sonrasında hastalarda ağız kuruluğunun yaygın olduğunu göstermektedir. Radyasyon tükürük bezi dokularını etkileyerek tükürük azalmasına yol açabilir.
- Kemoterapi
Kemoterapötik ilaçların ağız kuruluğuna neden olduğu düşünülür. Kemoterapi gören hastalarda %70 oranında ağız kuruluğu olduğu gözlenmiştir. Kemoterapi ve radyoterapi tedavilerinin birlikte görüldüğü durumlarda ağız kuruluğu daha yaygındır.
- Tükürük Bezi Hastalıkları
Kronik bir multisistem hastalığı olan Sjörgen Sendromu (SS) ağız kuruluğuna neden olan bir hastalıktır. Sarkoidozis hastalığında ağız kuruluğu sık görülen bir semptomdur. HIV hastalıkları da tükürük bezi sorunlarına yol açabilir. Tiroid hastalıkları da ağız kuruluğuna neden olabilir.
- Psikolojik Rahatsızlıklar
Anksiyete gibi psikolojik rahatsızlıklar ağız kuruluğunun ortaya çıkmasına neden olabilir. Panik-atak gibi nöbetler sırasında da ağız kuruluğu görülebilir. Mani nöbetlerinde ve depresyon dönemlerinde de ağız kuruluğu yaşanabilir.
- Diğer
Anatomik sorunlar, tükürük bezlerinin ameliyatla alınması, diyabet, bulimia, anemi, böbrek yetmezliği gibi sorunlarda ağız kuruluğuna neden olabilecek sorunlar arasında yer alır.
Ağız kuruluğu çeşitli belirtilerle ortaya çıkabilir. Ağız kuruluğu belirtileri başka rahatsızlıkların nedenleri ile karıştırılabilir. Bu nedenle bu tür belirtiler görüldüğünde uzman doktora başvurmak oldukça önemlidir. Kullandığınız ilaçların yan etkisi olarak ağzınız kuruyabilir. Bu durumda doktorunuz ilaçlarınızda düzenlemeler yapabilir. Uzun süreli ağız kuruluğunu dikkate almak gerekir. Ağız kuruluğu belirtilerini öğrenerek ağız kuruluğu yaşayıp yaşamadığınızı daha iyi anlayabilirsiniz. Genel olarak ağız kuruluğunun belirtileri şöyledir:
- Çok sık susamak
- Dudaklarda çatlak oluşması
- Dilde kırmızılık ve kuruluk
- Dilde karıncalanma hissi
- Ağızda yapışkanlık
- Çiğneme ve yutmada güçlük çekme
- Ağız kokusu
- Diş çürüklerinde artış
- Diş eti iltihabı
Bu belirtileri yaşıyorsanız diş doktorunuza başvurarak hemen tedavi olmanızda fayda vardır.
Ağız kuruluğunun nedenlerine göre tedavi yöntemleri belirlenebilir. En iyi tedavi yöntemlerine uzman doktor karar verebilir. Ağız kuruluğunun nedenlerine göre ilaç kullanımı gibi tedaviler uygulanabilir. Ağız kuruluğu tedavisinde tükürük yerine geçen topikal ajanlar kullanılabilir. Tükürük sekresyonunu artırmak için sistematik ajanlar tercih edilebilir. Diyet desteği tedavilerde önemli bir yere sahiptir. Akupunktur gibi destekleyici tedaviler de tercih edilebilir. Ağız kuruluğu yaşayanların dikkat etmesi gerekenler:
- Sık sık su içmeye özen gösterilmelidir.
- Gargara ve aromalı diş macunu kullanılmamalıdır.
- Baharatlı yiyecekler uzak durulmalıdır.
- Ağız yerine burundan nefes alınmalıdır.
- Alkol, sigara ve kafein tüketiminden uzak durulmalıdır.
- Kuru havadan kaçınmak gerekir.
Uzun süreli ağız kuruluğu sorunu yaşıyorsanız mutlaka doktora başvurmalısınız. Ağız kuruluğu altında yatan nedenler ciddi hastalıkların habercisi olabilir. Ağız kuruluğu tedavi edilmezse dişlerde çürüme gibi rahatsızlıklar ortaya çıkabilir. Uzun süreli ağız kuruluğu mutlaka tedavi edilmelidir. Ağız kuruluğu sorunu ilaçlardan kaynaklanıyorsa doktorunuz ilaç dozlarını değiştirebilir.
